Chế độ ăn uống đóng một vai trò quan trọng trong việc quản lý bệnh lao phổi. Tiêu thụ đúng loại thực phẩm giúp người bệnh lao phổi tăng cường hệ thống miễn dịch, hỗ trợ phục hồi và ngăn ngừa các biến chứng nặng hơn.
1. Tầm quan trọng của chế độ ăn cho người bệnh lao phổi
Ngày nay, cùng với tiến bộ của khoa học, bệnh lao phổi đã cơ bản được khống chế, tiên lượng điều trị tốt nếu người bệnh hợp tác và tuân thủ phác đồ điều trị.
Với người bệnh lao phổi, hệ miễn dịch thường bị suy yếu nên sự hấp thu dinh dưỡng kém và dẫn đến sút cân, thiếu chất. Điều này cũng ảnh hưởng tới chất lượng điều trị do người bệnh mệt mỏi, không có sức đề kháng và không tuân thủ điều trị cho đến hết liệu trình. Do đó, bên cạnh việc dùng thuốc và các hướng dẫn của bác sĩ, người bệnh lao phổi cần bổ sung dinh dưỡng thật tốt để tăng hiệu quả điều trị, mau hồi phục sức khỏe.
Người bệnh lao phổi cần nắm được những nguyên tắc trong chế độ ăn uống để giữ sức khỏe ổn định. Năng lượng ăn vào phải phù hợp với thể trạng của người bệnh. Nếu người bệnh có cân nặng trung bình thì không cần thay đổi lượng thức ăn mỗi bữa, chỉ cần chú ý cung cấp đủ dinh dưỡng và đa dạng thực phẩm. Nếu người bệnh thiếu cân hoặc quá gầy thì cần tăng cường ăn uống để đạt được mức cân nặng phù hợp tính theo chỉ số BMI.
Người bệnh lao phổi cần ăn đủ lượng calo và phong phú các chất dinh dưỡng cần thiết. Ảnh minh họa.
Bữa ăn của người bệnh lao phổi cần đảm bảo lượng thức ăn cân đối và cần đầy đủ 4 nhóm thực phẩm là chất đạm (protein), chất bột đường (carbohydrate), chất béo (lipid), vitamin và khoáng chất. Món ăn hàng ngày cần đa dạng, chế biến đảm bảo vệ sinh, phù hợp với khẩu vị người bệnh. Chia nhỏ thành nhiều bữa ăn trong ngày để người bệnh dễ ăn, dễ tiêu hóa dễ hấp thu và đảm bảo được cung cấp đủ các chất dinh dưỡng cần thiết.
2. Các dưỡng chất thiết yếu cho cơ thể người bệnh lao phổi
2.1 Thực phẩm giàu protein tốt cho người bệnh lao
Protein rất quan trọng cho sự phát triển, sửa chữa và duy trì các mô trong cơ thể và bệnh nhân lao phổi cần nhiều protein hơn để hỗ trợ phục hồi. Thực phẩm giàu protein như trứng, thịt nạc, thịt gia cầm, cá, đậu, đậu lăng và các loại hạt là nguồn cung cấp protein tuyệt vời. Tiêu thụ thực phẩm giàu protein có thể giúp ngăn ngừa mất cơ, thúc đẩy quá trình lành vết thương và tăng cường hệ thống miễn dịch.
2.2 Thực phẩm nhiều calo
Bệnh nhân lao thường cần thêm calo để giúp phục hồi. Tiêu thụ thực phẩm có hàm lượng calo cao có thể cung cấp năng lượng cần thiết. Một số thực phẩm giàu calo có thể được đưa vào chế độ ăn kiêng cho bệnh lao là bơ, phô mai, các loại hạt, bơ đậu phộng, sữa nguyên chất, sữa chua, trái cây sấy khô, socola đen. Điều quan trọng là phải tiêu thụ những thực phẩm này một cách điều độ và không chỉ dựa vào chúng để cung cấp lượng calo.
2.3 Tiêu thụ vi chất dinh dưỡng
Vi chất dinh dưỡng là những chất dinh dưỡng thiết yếu được yêu cầu với số lượng nhỏ để có được sức khỏe và thể chất tổng thể. Chúng bao gồm các vitamin và khoáng chất, đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hệ thống miễn dịch, hỗ trợ phục hồi và ngăn ngừa các biến chứng nặng hơn. Tiêu thụ thực phẩm giàu vi chất dinh dưỡng như rau lá xanh đậm, quả mọng, trái cây họ cam quýt, các loại hạt và hạt có thể giúp đảm bảo cơ thể nhận được các chất dinh dưỡng cần thiết để hoạt động bình thường.
2.4 Tập trung vào lượng carb tốt
Carbs tốt là một phần thiết yếu của chế độ ăn uống lành mạnh, đặc biệt đối với bệnh nhân lao phổi. Carbs tốt là carbohydrate phức tạp, giàu chất xơ và chất dinh dưỡng, chẳng hạn như bánh mì nguyên hạt, mì ống và gạo lứt. Những thực phẩm này cung cấp cho cơ thể năng lượng bền vững và giúp ổn định lượng đường trong m.áu, ngăn ngừa sự tăng đột ngột có thể dẫn đến mệt mỏi và suy nhược.
2.5 Bổ sung chất béo tốt vào thực đơn
Người bệnh lao phổi nên ăn vừa phải thực phẩm chứa chất béo tốt.
Đầu tư vào chất béo tốt rất quan trọng đối với bệnh nhân lao phổi vì họ cần nguồn năng lượng lành mạnh để hỗ trợ phục hồi. Chất béo tốt, chẳng hạn như chất béo có trong bơ, các loại hạt, hạt và dầu oliu, rất giàu acid béo thiết yếu có thể giúp cải thiện sức khỏe tim mạch, chức năng não và chức năng hệ thống miễn dịch. Những chất béo này cũng có thể giúp điều chỉnh tình trạng viêm trong cơ thể, giúp bệnh nhân lao giảm nguy cơ phát triển các biến chứng.
2.6 Thực phẩm giàu vitamin B phức hợp
Vitamin B phức hợp rất quan trọng để duy trì sức khỏe tốt, đặc biệt là trong bối cảnh quản lý bệnh lao. Thực phẩm giàu vitamin B-complex bao gồm rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, các loại hạt, các loại đậu, sản phẩm từ sữa, thịt, cá và gia cầm. Áp dụng một chế độ ăn uống cân bằng với những thực phẩm này có thể giúp hỗ trợ hệ thống miễn dịch và tăng cường sức khỏe tổng thể trong quá trình điều trị bệnh lao phổi.
2.7 Thực phẩm giàu kẽm
Kẽm là một khoáng chất thiết yếu đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hệ thống miễn dịch khỏe mạnh, chữa lành vết thương và phát triển. Một số thực phẩm giàu kẽm bao gồm hàu, thịt bò, thịt lợn, thịt gà, các loại hạt, đậu, ngũ cốc nguyên hạt và các sản phẩm từ sữa.
Việc bổ sung đủ kẽm đặc biệt quan trọng đối với những người mắc bệnh lao phổi vì thiếu kẽm có thể làm suy giảm chức năng miễn dịch và tăng nguy cơ n.hiễm t.rùng.
3. Gợi ý những món ăn cho người bệnh lao phổi
Người bệnh lao phổi nên sử dụng các thực phẩm giàu vitamin A, E, C,… Các loại rau có màu xanh đậm, quả chín có màu vàng đỏ như cam, xoài, đu đủ, cà chua, cà rốt chứa nhiều vitamin A, C tăng cường hệ thống miễn dịch, tốt cho người bệnh lao phổi.
Người bệnh lao phổi thường có nguy cơ thiếu sắt dẫn đến thiếu m.áu làm giảm sức đề kháng kéo theo hệ lụy là dễ mắc các bệnh nhiễm khuẩn, tim mạch… Do đó, người bệnh cần ăn những thực phẩm giàu sắt như: mộc nhĩ, nấm hương, đậu nành, lòng đỏ trứng, thịt bò, thịt nạc, gan động vật…
Khi dùng thuốc điều trị lao thường phải dùng kéo dài theo phác đồ chống lao, các thuốc này làm giảm khả năng hấp thụ vitamin B6. Do người bệnh hấp thụ kém, dễ gặp rối loạn tiêu hóa nên khả năng tổng hợp vitamin K giảm, gây trở ngại quá trình đông m.áu. Vì vậy, cần ăn thực phẩm giàu vitamin K, B6. Các vitamin này có nhiều trong thực phẩm như thịt lợn nạc, thịt gà, gan, các loại rau màu xanh đậm, đậu, đỗ các loại, khoai tây, chuối, súp lơ, ngũ cốc nguyên hạt…
Các loại thực phẩm và gia vị giàu chất chống oxy hóa rất cần thiết cho người bệnh lao phổi.
Người bệnh lao phổi nên đảm bảo bổ sung nhiều rau củ và khoáng chất. Rau quả tươi là nguồn thực phẩm chứa nhiều vitamin A, C, E, K, B6… giàu chất chống oxy hóa giúp tăng cường hệ miễn dịch, bảo vệ niêm mạc, tránh nguy cơ bị nhiễm khuẩn ở người bệnh lao phổi. Rau là nguồn cung cấp vitamin và khoáng chất tuyệt vời có thể giúp tăng cường hệ thống miễn dịch và hỗ trợ phục hồi ở bệnh nhân lao.
Nên ưu tiên các loại rau tươi lá màu xanh đậm, quả chín có màu vàng, đỏ như cam, xoài, đu đủ, cà chua, cà rốt; cải xoăn, măng tây, bông cải xanh, rau bina, ớt chuông; gạo nguyên cám, chuối, các loại đậu, các loại hạt… có nhiều chất chống oxy hóa và chất xơ, có thể giúp ngăn ngừa tổn thương tế bào và cải thiện sức khỏe tiêu hóa.
Người bệnh lao phổi nên tăng cường tiêu thụ các siêu thực phẩm như nghệ, tỏi, gừng và trà xanh có đặc tính chống viêm và tăng cường miễn dịch, hỗ trợ kiểm soát bệnh lao, giúp bảo vệ chống lại tổn thương tế bào.
Bệnh nhân lao có thể chán ăn, buồn nôn và sụt cân, dẫn đến suy nhược và mệt mỏi. Tiêu thụ thực phẩm giàu năng lượng như sinh tố, súp và món hầm có thể cung cấp các chất dinh dưỡng cần thiết ở dạng dễ tiêu hóa. Những thực phẩm này cũng giàu carbohydrate, protein và chất béo lành mạnh, cung cấp năng lượng cần thiết để hỗ trợ phục hồi và ngăn ngừa các biến chứng nặng hơn.
Người bệnh cần lưu ý, bên cạnh chế độ dinh dưỡng tốt, cần sinh hoạt điều độ, nghỉ ngơi hợp lý. Không dùng các loại chất kích thích như rượu, bia, t.huốc l.á… vì những chất này làm giảm hiệu quả điều trị và tăng tác dụng phụ của thuốc.
Những người mắc bệnh lao nên tránh một số loại thực phẩm như rượu, thực phẩm có đường và thực phẩm chế biến sẵn vì chúng có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch và khiến việc chống lại n.hiễm t.rùng trở nên khó khăn hơn. Hạn chế ăn các loại thịt giàu chất béo như thịt đỏ, xúc xích và thịt xông khói, vì những thực phẩm này có thể khó tiêu hóa và có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng của bệnh lao.
WHO cảnh báo ca mắc lao gia tăng toàn cầu sau gần 20 năm
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) cảnh báo số người mắc bệnh lao phổi (TB) trên toàn cầu đã tăng lần đầu tiên sau gần hai thập kỷ.
Virus lao Mycobacterium gây bệnh lao, chủ yếu ảnh hưởng đến phổi của người. Ảnh: Getty Images
Theo một báo cáo được công bố ngày 27/10, WHO ghi nhận mức tăng trong các ca mắc lao phổi là 4,5% so với cùng kỳ năm 2021. Một số chuyên gia chỉ ra xu hướng gia tăng loại bệnh này ít được chú ý do dịch chủ yếu ảnh hưởng đến các khu vực nghèo.
Báo cáo của WHO nêu rõ trong tổng cộng 10,6 triệu người được chẩn đoán mắc bệnh lao phổi vào năm ngoái, 1,6 triệu người đã t.ử v.ong. Các quan chức WHO cho rằng đại dịch COVID-19 đã góp phần làm tăng đột biến số ca t.ử v.ong liên quan đến bệnh lao phổi do các lệnh phong tỏa cản trở việc chẩn đoán hoặc điều trị của nhiều bệnh nhân.
Nhận xét số liệu thống kê trong báo cáo, Tiến sĩ Lucica Ditiu – Giám đốc điều hành Tổ chức Phòng ngừa Lao, viết: “Mặc dù tỷ lệ t.ử v.ong và mắc bệnh lao có xu hướng tăng đáng kinh ngạc song kinh phí cho việc ngăn ngừa bệnh lao đã giảm xuống trong năm 2020 và 2021 từ mức vốn đã thấp đến mức cực kỳ thấp”.
Bà đặt nghi vấn liệu việc thiếu nguồn lực có phải là nguyên nhân dẫn đến xu hướng gia tăng lây nhiễm tại các quốc gia nghèo hay không.
Theo một báo cáo của Nhóm Hành động Điều trị và Phòng ngừa Lao công bố vào tháng 12/2021, tổng số t.iền viện trợ toàn cầu cho nghiên cứu bệnh lao là 915 triệu USD vào năm 2020 – thấp hơn hẳn so với với mục tiêu 2 tỷ USD mà Liên hợp quốc đặt ra vào năm 2018. Tuy nhiên, số t.iền đó cuối cùng được đầu tư vào phát triển và sản xuất vaccine ngừa COVID-19, thay vì nghiên cứu vaccine ngừa lao.
WHO cũng ghi nhận tài trợ toàn cầu cho các dịch vụ thiết yếu điều trị lao giảm từ 6 tỷ USD năm 2019 xuống còn 5,4 tỷ USD sau 2 năm.
Bệnh lao là một bệnh do virus lao Mycobacterium gây ra có khả năng gây c.hết người, chủ yếu ảnh hưởng đến hai lá phổi của người bệnh. Những người bị suy dinh dưỡng và có hệ thống miễn dịch kém đặc biệt có nguy cơ cao mắc bệnh.
