Theo Bộ Y tế, mỗi năm có khoảng 200.000 người đột quỵ, tỷ lệ t.ử v.ong khoảng 40%. Đặc biệt, số người trẻ bị đột quỵ đang có xu hướng gia tăng. Người trẻ và người trung niên chiếm khoảng 30% tổng ca đột quỵ.
Bác sĩ đang thăm khám cho một bệnh nhân ở Trung tâm Đột quỵ Bệnh viện Trung ương Huế. Ảnh: BVCC.
Người trẻ cũng… đột quỵ
Theo Bộ Y tế, mỗi năm, Việt Nam ghi nhận khoảng 200.000-225.000 ca đột quỵ. Bệnh nhân ngày càng trẻ. Tỷ lệ đột quỵ ở người trẻ t.uổi trung bình tăng khoảng 2% mỗi năm, trong đó nam nhiều gấp 4 lần nữ.
Ghi nhận tại các bệnh viện, năm 2023, số lượng bệnh nhân trẻ dưới 40 t.uổi bị đột quỵ tăng 20-25%, tăng gấp đôi so với các năm trước, 76% bệnh nhân nhập viện muộn sau 6 giờ khởi phát của bệnh. Nguyên nhân chủ yếu đến từ sự chủ quan, bỏ qua các dấu hiệu nhận biết.
Nói như bác sĩ Phạm Văn Cường, khoa Đột quỵ não, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 thì các bạn trẻ thường nghĩ đột quỵ là bệnh của người già. Và trên thực tế, các biểu hiện như chóng mặt, nói khó, tê bì nửa người thì nhiều người thường xuyên bỏ qua và nghĩ bị vấn đề khác chứ không phải đột quỵ.
Đặc biệt dịp Tết năm nay, bệnh nhân đột quỵ vào các bệnh viện đều tăng. Bệnh viện 108 tăng 30% so với cùng kỳ năm ngoái; các viện ở TPHCM như Quân y 175, Nhân dân 115 cũng ghi nhận tương tự.
Điển hình, đầu tháng 2 vừa qua, một n.ữ s.inh 18 t.uổi vào cấp cứu tại Bệnh viện Quân y 175 vì yếu nửa người trái không đi lại được, rối loạn phát âm, bác sĩ xác định bị dạng đột quỵ hiếm gặp.
Theo TS.BS Tạ Vương Khoa – Phó Chủ nhiệm khoa Nội thần kinh, Bệnh viện Quân y 175, bệnh nhân bị đột quỵ nhồi m.áu não cấp, giờ thứ 24 do tắc cấp tính động mạch não giữa bên phải bởi huyết khối xâm lấn từ túi phình động mạch này. Bệnh nhân có túi phình rất lớn, kích thước 23×18 mm, gây đột quỵ theo cơ chế thuyên tắc huyết khối tại chỗ – khá hiếm gặp trong y văn. Đây là lần đầu bệnh viện tiếp nhận ca đột quỵ dạng này.
Túi phình động mạch não có thể hiện diện ở mọi lứa t.uổi, cả người lớn lẫn t.rẻ e.m. Khoảng 3% dân số thế giới có túi phình động mạch não, thường xảy ra biến chứng vỡ túi phình gây xuất huyết khoang dưới nhện, một dạng đột quỵ rất nặng với bình quân cứ 3 người mắc bệnh sẽ có 1 người t.ử v.ong. Nguyên nhân này còn là nguồn cơn gây đột quỵ nhồi m.áu não, chiếm đến 80-85% các dạng đột quỵ.
PGS.TS Nguyễn Văn Chi – Chủ tịch danh dự Hội Đột quỵ TP Hà Nội cho biết, nghiên cứu tại 10 trung tâm đột quỵ với hơn 2.500 bệnh nhân cho thấy 7,6% là người trẻ dưới 45 t.uổi và có xu hướng tăng. Việt Nam ghi nhận khoảng 200.000-225.000 ca đột quỵ, trong số này đến khoảng 50% số ca đột quỵ diễn biến xấu đi và t.ử v.ong.
Các dấu hiệu cơ bản
Theo các chuyên gia y tế, đột quỵ não đang là nguyên nhân hàng đầu gây t.ử v.ong và tàn phế trên toàn thế giới. Hơn 70% người sau khi đột quỵ mất khả năng lao động. Tỷ lệ t.ử v.ong đối với bệnh nhân đột quỵ cao hơn so với các bệnh lý khác. Đột quỵ não gồm hai dạng là nhồi m.áu não và xuất huyết não. Hầu hết đột quỵ ở người trẻ liên quan đến yếu tố nguy cơ, như tăng huyết áp, rối loạn chuyển hóa, bệnh lý tim mạch, lối sống không lành mạnh như lạm dụng thuốc, rượu bia, ít vận động thể lực… Đột quỵ ở người trẻ còn do những bất thường bẩm sinh như dị dạng mạch m.áu não vốn có từ bé, đến thời điểm các phình mạch đủ lớn gây ra vỡ.
PGS.TS Nguyễn Văn Chi khuyên, người bệnh cần kiểm soát, xử lý các yếu tố nguy cơ như tiểu đường, mỡ m.áu, xơ vữa động mạch, bệnh lý van tim, loạn nhịp, bệnh m.áu, thận, phổi và thay đổi lối sống như giảm béo phì, hạn chế sử dụng rượu bia.
Tỷ lệ người bệnh được cấp cứu trong 6 giờ đầu còn thấp. Hơn 30% bệnh nhân đột quỵ được cấp cứu trong thời gian “giờ vàng”. 23% đến viện dưới 4,5 giờ kể từ khi khởi phát bệnh. Do đó, tỷ lệ bệnh nhân được điều trị tái tưới m.áu thấp, ở mức 14% – nguy cơ bị di chứng hoặc t.ử v.ong cao. BS Chi nhấn mạnh, “thời gian vàng” trong đột quỵ thiếu m.áu não là 270 phút nếu sử dụng thuốc tiêu huyết khối làm tan cục m.áu đông hoặc trong 6-8 giờ nếu lấy huyết khối cơ học trong trường hợp tắc động mạch lớn trong não. Tuy nhiên, nếu người bệnh được điều trị càng sớm trong khoảng thời gian này thì cơ hội phục hồi, ít để lại di chứng càng cao.
PGS.TS.BS Nguyễn Huy Thắng – Trưởng khoa Bệnh lý mạch m.áu não, Bệnh viện Nhân dân 115, cho biết cách nhận biết các dấu hiệu đột quỵ như: Mặt có cảm giác tê cứng, khi cười 1 bên mặt bị lệch, cười méo miệng, rối loạn thị lực. Tay và chân tê mỏi hoặc không nâng được tay, chân 1 bên. Miệng nói bị líu lưỡi, không rõ chữ, không diễn đạt được. Khi quan sát thấy ai có ít nhất một trong ba biểu hiện trên (lệch mặt, yếu tay chân, nói khó) hãy nghĩ đến bệnh lý đột quỵ não và lập tức gọi cấp cứu ngay, không trì hoãn. Khung giờ vàng để có kết quả điều trị tốt nhất là 6 giờ đầu tiên tính từ lúc đột quỵ.
Còn theo GS.TS Nguyễn Văn Thông – Chủ tịch Hội Đột quỵ Việt Nam, đột quỵ có thể sàng lọc và phòng ngừa được. Người có t.iền sử đau đầu, gia đình có người bị tai biến, người từ 40 t.uổi trở lên huyết áp cao, mắc bệnh tim mạch cần được sàng lọc, chụp mạch não để can thiệp kịp thời và dự phòng đột quỵ. Người dân nói chung, kể cả người trẻ t.uổi có bệnh nền nên thực hiện lối sống lành mạnh và đặc biệt tuân thủ chế độ dùng thuốc khi điều trị bệnh nền như tăng huyết áp, để tránh hậu quả khôn lường đến từ đột quỵ não.
Đột quỵ não (còn gọi là tai biến mạch m.áu não), là một nhóm bệnh gây t.ử v.ong và tàn tật khá phổ biển trên thế giới, trong đó có nhiều người trẻ. Người bệnh đột quỵ cần được điều trị nhanh chóng tối đa, bao gồm chẩn đoán và xử trí cấp cứu, đặc biệt là tiêu huyết khối trong 4-5 giờ đầu.
Đột quỵ gia tăng sau Tết
Trước, trong và sau Tết Nguyên đán, nhiều bệnh viện tiếp nhận số ca đột quỵ gia tăng, có nơi còn quá tải bệnh nhân cần can thiệp cấp cứu.
Đột quỵ là nguyên nhân gây t.ử v.ong thứ hai sau tim mạch và ung thư.
TS.BS Nguyễn Văn Tuyến, Chủ nhiệm Khoa Đột quỵ não, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cho biết, những dịp lễ, Tết thường số lượng bệnh nhân đến cấp cứu đột quỵ rất đông do tuyến dưới chuyển tuyến nhiều hơn, tuy nhiên chưa năm nào tăng đột biến như năm nay, tình trạng quá tải xảy ra ngay từ những ngày đầu Tết Nguyên đán.
Chỉ trong 7 ngày nghỉ Tết, Khoa Đột quỵ não tiếp nhận 68 bệnh nhân đột quỵ cấp cứu và bệnh nhân nặng chuyển từ tuyến dưới lên. Ngày cao điểm nhất đã tiếp nhận 15 bệnh nhân, tăng 20-30% so với ngày thường. Trong đó có 28 bệnh nhân cần can thiệp nội mạch cấp cứu (16 ca nhồi m.áu não sớm can thiệp lấy huyết khối, 12 ca xuất huyết dưới nhện can thiệp nút túi phình động mạch), và 5 bệnh nhân xuất huyết não cần phẫu thuật cấp cứu.
Theo BS Tuyến, khí hậu thay đổi thất thường là một trong những nguyên nhân gây ra đột quỵ; một số bệnh nhân dừng không uống thuốc điều trị huyết áp (đặc biệt là bệnh nhân trẻ) hoặc không tuân thủ các thuốc điều trị huyết áp như ngày thường cũng là nguyên nhân dẫn tới đột quỵ gia tăng.
Bệnh nhân vào cấp cứu tại Bệnh viện Bạch Mai.
Tại Trung tâm Đột quỵ, Bệnh viện Bạch Mai, trước và sau Tết Nguyên đán đã tiếp nhận gia tăng số ca cấp cứu do đột quỵ, có ngày tiếp nhận gần 20 ca, trong đó có nhiều người trẻ. Theo PGS.TS Mai Duy Tôn, Giám đốc Trung tâm Đột quỵ cho biết, trước Tết có các đợt rét đậm, trời lạnh khiến áp lực dòng m.áu tăng cao, nhiều người tăng huyết áp đột ngột gây đột quỵ. Ngoài ra, thay đổi nhiệt độ gây co mạch, môi trường lạnh khiến nhiều người mắc các bệnh n.hiễm t.rùng hơn là nguyên nhân gây ra đột quỵ não.
Theo các bác sĩ, nguy cơ đột quỵ tăng theo t.uổi, nhất là những người trên 64 t.uổi, nhưng ở Việt Nam, đột quỵ ở người trẻ có xu hướng gia tăng đáng báo động (khoảng 25% các ca đột quỵ). Nguyên nhân xuất phát từ việc lạm dụng rượu, bia và sử dụng các chất kích thích, đi kèm với lối sống lười vận động làm gia tăng tình trạng béo phì cũng như các bệnh lý khác.
Giám đốc Trung tâm Đột quy cũng cho biết thêm, tỷ lệ đột quỵ não tái phát trong 5 năm đầu tiên là 25%. Điều đó có nghĩa, cứ 100 bệnh nhân sống sót sau đột quỵ não, sẽ có 25 trường hợp bị tái phát. Còn theo Hiệp hội Đột quỵ Quốc gia Hoa Kỳ, 10% những người bị đột quỵ não phục hồi gần như hoàn toàn; 25% phục hồi với những khiếm khuyết nhỏ và 40% khác trải qua các khiếm khuyết từ trung bình đến nặng, cần được chăm sóc đặc biệt.
Để phòng tránh đột quỵ não, TS.BS Nguyễn Văn Tuyến khuyến cáo, người trẻ t.uổi có bệnh nền nên thực hiện lối sống lành mạnh và đặc biệt tuân thủ chế độ dùng thuốc khi điều trị bệnh nền như tăng huyết áp để tránh hậu quả khôn lường đến từ nguy cơ đột quỵ não. Đồng thời đo huyết áp thường xuyên và nhớ số đo huyết áp như nhớ số t.uổi của mình.
Đặc biệt, người dân cần có kiến thức nhận biết sớm dấu hiệu đột quỵ để đưa người bệnh đi cấp cứu kịp thời, giảm được di chứng tàn tật sau này. Thời gian vàng trong điều trị đột quỵ là từ 4-6 tiếng. Người bị đột quỵ thường gặp phải các tình trạng như: Cảm thấy mất thăng bằng, loạng choạng; mờ hoặc mất thị lực một phần hay hoàn toàn; khuôn mặt bị mất cân đối, chạy xệ một bên mặt, nhân trung bị lệch; cơ thể mệt mỏi, không còn sức lực, khó khăn trong vận động, bị liệt một bên người; giọng nói bị thay đổi, khó khăn trong phát âm, nói ngọng bất thường. Khi bắt gặp các triệu chứng trên, hãy gọi ngay số cấp cứu 115 hoặc đưa người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời.
